Domena publiczna – surowiec kultury. Kolaże

W zeszłym roku podczas Dnia Domeny Publicznej postanowiliśmy po raz pierwszy zorganizować warsztaty kolażu, wykorzystując tę sposobność jako pretekst do rozmowy o prawie autorskim i otwartych zasobach w sieci. Tego lata wracamy z podobnymi, choć nieco rozwiniętymi warsztatami, które stanowią wstęp i przygotowanie do naszej jesiennej kampanii promującej cyfrowe zasoby instytucji kultury w sieci.

Dlaczego kolaż?

Kolaż to też okazja, by lepiej poznać i zrozumieć zasoby lokalnych instytucji kultury. Właśnie taki cel towarzyszył warsztatom tworzenia kolażu zorganizowanym przez nas w ramach projektu “Poużywaj sobie!”. Do współpracy zaprosiliśmy warszawskie instytucje kultury i instytucje ogólnopolskie z siedzibą w Warszawie, które specjalnie dla uczestników warsztatów przygotowały “paczki” cyfrowych materiałów: Bibliotekę Publiczną m.st. Warszawy, Dom Spotkań z Historią, Muzeum Warszawy, Muzeum Narodowe w Warszawie, Narodowe Archiwum Cyfrowe i Żydowski Instytut Historyczny. W zestawach wyselekcjonowanych przez instytucje znalazły się cyfrowe reprodukcje obrazów oraz rycin, zdjęcia popularnych obiektów architektonicznych oraz ilustrujące życie codzienne mieszkańców dawnej Warszawy, a także publikowane w prasie reklamy w języku jidysz.  Zasoby te były dla uczestników dostępne w wersjach cyfrowych, jak i wydrukowanych, aby uczestnicy i uczestniczki mogli tworzyć kolaże zarówno w formie cyfrowej jak i analogowej. Na stołach oprócz kleju i nożyczek pojawiły się też kolorowe kartki, folie, farby i inne materiały, dzięki którym kompozycje mogły się stać się jeszcze bardziej eklektyczne. Gotowy kolaż może mieć różne zastosowania – może być projektem okładki, pocztówką, zakładką do książki, ilustracją artykułu. Na warsztatach z młodzieżą kolaże powstawały z myślą o tym, aby posłużyć za podstawę do stworzenia zmywalnych tatuaży.

Jak to zrobić?

Ponieważ w sieci znaleźć można mnóstwo cyfrowych zasobów pochodzących z instytucji kultury, taki warsztat z łatwością można powtórzyć, wybierając dowolny temat lub motyw przewodni. My zdecydowaliśmy się zaprosić do współpracy warszawskie instytucje, ponieważ zależy nam na tym, aby jesienna kampania promująca ich cyfrowe zasoby, powstawała w porozumieniu z nimi oraz przy ich wpływie na jej kształt i charakter. Wejście we współpracę z instytucją lub instytucjami przy realizowaniu takiego warsztatu ma tę zaletę, że pracujący w instytucji eksperci mogą być cennym wsparciem w procesie selekcji atrakcyjnych zasobów, dokładnie tak, jak miało to miejsce w naszym przypadku. Z łatwością możemy sobie jednak wyobrazić, że podobny warsztat powtórzyć może dowolna instytucja lub organizacja, czerpiąc z tego, co dostępne jest w sieci na wolnych licencjach lub w domenie publicznej. 

To, o czym warto pamiętać, podsumowaliśmy poniżej w kilku krokach.

Krok 1.  Przygotowania:

1. zaproś do współpracy artystę, który pracuje techniką kolażu, poproś go/ją o wsparcie w prowadzeniu warsztatów,
2. samodzielnie wybierz zasoby z domeny publicznej, które znajdziesz w sieci,
3. zaproś do współpracy instytucje i poproś skuratorowanie kolekcji pod kątem warsztatów,
4. przygotuj materiały dodatkowe (kolorowe papiery, folie, klej, nożyczki, nożyki do papieru, tektury i czyste kartki w formacie A4 i A3). 

Krok 2. Rekrutacja:

1. ogłoś nabór na warsztaty, jasno definiując, czy jest to warsztat otwarty dla osób, które wcześniej nie miały styczności z techniką kolażu,
2. zapytaj w formularzu, w jaki sposób ludzie chcą pracować – analogowo czy cyfrowo,
3. poinformuj o źródle zasobów i sposobie udostępniania efektów warsztatów (gdzie efekty pracy uczestników będą udostępniane, na jakich licencjach, etc).

Krok 3. Warsztat

1. Intro (1h):
   • czym jest domena publiczna, prawo autorskie, licencje Creative Commons oraz prawo do wizerunku,
   • opowiedzenie o dostępnych na warsztacie zasobach i ich wspólne przejrzenie,
   • zaproponowanie ogólnej tematyki kolaży (opcjonalne).
2. Wstęp do praktyki (45 min – 1 h):
   • czym jest kolaż? Jak się zmieniał?
   • różne typy kolażu (wizualny, dźwiękowy),
   • przykłady prac wybranych twórców, inspiracje,
   • praktyczne rady i wskazówki.
3. Praca własna uczestników pod okiem prowadzących (min. 2 h)
4. Podsumowanie (1h)

Krok 4. Udostępnienie kolaży w sieci, wraz z informacją o autorze, licencji i linkami do źródeł.